Vroeg eekhoorntjesbrood

Zeldzaamheid: Vrij algemeen

Habitat: Laan, bospad, mosheuvel

Substraat: Grond

Rode Lijststatus: Thans Niet Bedreigd (TNB)

Soortkenmerken

Hoed

5-25cm, viltig, glad tot zwak rimpelig, vaak barstend in kleine plakjes, beige tot bruin, buisjeslaag met fijne poriën in jonge toestand (crème)wit, later verkleurend van lichtgeel naar groengeel/olijfgroen, buisjeslaag niet verkleuren bij kneuzing, hoedvlees bij doorsnede boven de buisjeslaag wit en niet verkleurend.

Steel

ongeveer even lang of iets korter dan de diameter van de hoed, beige tot lichtbruin met een wittig netwerk dat de gehele steel kan bedekken, steel doorgaans aan de basis met duidelijke verdikking/knotsvormig, voelt zeer stevig/hard aan, vlees is wit en niet verkleurend.

Geur

wordt door de meeste mensen als zeer aangenaam ervaren, nootachtig, typische “klassieke” paddenstoelengeur. Het voornaamste component verantwoordelijk voor deze geur is octenol (1-Octen-3-ol).

Smaak

zacht, nootachtig, zoetig, “klassieke” paddenstoelensmaak.

Verwisseling

Gevaarlijke verwisselingen met giftige soorten zijn haast uitgesloten. Een mogelijke vergissing met de bittere boleet (Tylopilus felleus) verpest echter wel je maaltijd door de enorm bittere smaak. De bittere boleet heeft een donker netwerk op de steel, de buisjes zijn aanvankelijk ook wit maar verkleuren later roze bruin en een klein stukje proeven is voldoende om de bittere smaak waar te nemen. In Nederland komen naast vroeg eekhoorntjesbrood nog drie boleten voor met de naam eekhoorntjesbrood en een soortgelijk uiterlijk. De zeldzame soorten moeten absoluut ontzien worden.

Gewoon eekhoorntjesbrood (Boletus edulis, zeer algemeen)
Bronskleurig eekhoorntjesbrood (Boletus aereus, zeer zeldzaam)
Denneneekhoorntjesbrood (Boletus pinophilus, uiterst zeldzaam)

Vindplaatsen

Vormt ectomycorrhyza met eik (Quercus) en beuk( Fagus). Van de vroege zomer tot in de vroege herfst vrij algemeen in Nederland langs paden, lanen, wegbermen en mosheuvels.

Verzameltips, aandachtspunten en overige informatie

Verzamel alleen verse, stevige exemplaren. Vers eekhoorntjesbrood is zeer stevig; je kunt het hoedvlees nauwelijks indrukken zonder hem te beschadigen. De steel voelt zelfs hard aan wanneer je er in knijpt. Als de buitenkant van de steel stevig aanvoelt terwijl hij toch gemakkelijk meegeeft wanneer je erin knijpt, dan duidt dat op de aanwezigheid van kleine maden die veel gaatjes in het vruchtvlees maken.
Door het stevige vruchtvlees kan eekhoorntjesbrood tot ongeveer vier dagen bewaard worden in de koelkast, gewikkeld in een schone theedoek (zonder wasverzachter!)
Bij oudere exemplaren met een dikke buisjeslaag verdient het aanbeveling deze te verwijderen voordat ze gebakken/gegrild worden omdat deze snel zacht en slijmerig wordt bij verhitting. De buisjeslaag kan nog wel (dungesneden) gedroogd worden.
Eekhoorntjesbrood leent zich uitstekend om te drogen. Tijdens het drogen worden de eiwitten langzaam afgebroken waardoor een grote concentratie mononatriumglutamaat (MSG) wordt aangemaakt. Dit is een natuurlijke smaakversterker die verantwoordelijk is voor de hartige smaak van veel gerechten en is verantwoordelijk voor de zogenaamde vijfde smaak naast zoet, zuur, zout en bitter. Deze smaak wordt aangeduid met de term umami.
Wist je dat de voornaamste geurstof van eekhoorntjesbrood, octenol, een lokstof is voor muggen en aanverwante insecten? Wees gewaarschuwd!

Tekst Gerard Koopmanschap

Verzamelen: mei-augustus