Jeneverbes
De jeneverbes (Juniperus communis) is een tot 6 m hoge struikachtige conifeer met eivormige kroon. De bast heeft een roodbruine kleur, het sap uit de boom vormt een dikke harslaag op de stam en takken. De takken dragen in 3-tallige kransen blauwgroene 1 tot 2 cm lange naalden. De takken spreiden zich grillig uit. De blaadjes zijn naaldvormig en indien gekneusd doet de geur van het blad aan appels denken.
De gele, mannelijke en de groene, vrouwelijke bloemen staan op dezelfde plant, maar soms ook over verschillende planten verdeeld. De bloeiwijze is van april tot mei. De bessen zijn geen echte bessen, maar de blauwzwarte, zachte schalen van de sparappels, die bij de jeneverbes zacht en vlezig zijn. Ze zijn pas rijp na twee jaar en hebben een doorsnee van 5 tot 6 mm. Ze zijn eerst groen daarna blauwzwart berijpt. In de herfst van september en oktober zijn de bessen rijp. De smaak van de rijpe bessen is zoetig, geurig en wat harsachtig. De jeneverbes groeit in het wild op heidegrond, in dennenbossen, op zandachtige en steenachtige gronden.
Toepassingen
De vruchten van deze plant worden vaak gebruikt voor medicinaal toepassingen en als smaakversterker bij verschillende soorten voedsel en dranken. Gebruik niet teveel vruchten, want een te grote dosering kan schadelijk zijn voor de nieren. De gehele struik mag door zwangere vrouwen niet inwendig worden gebruikt.
De vruchten kunnen rauw of gekookt worden gebruikt en worden meestal in de herfstperiode, wanneer ze volledig zijn gerijpt, verzameld en hierna voor het gebruik eerst gedroogd. Van de geroosterde zaden kan koffie worden gemaakt. Thee wordt verkregen door bladeren en stengels te koken of gebruik te maken van de (gedroogde) vruchten. Gebruik een aftreksel van de takken als een anti-roos shampoo. Verse of gedroogde takken werken als een insectenverdrijver. Van de schors kan touw worden gemaakt. Het hout vormt een goede brandstof.
Culinair gebruik
Jeneverbessen worden vooral gedroogd verkocht en hebben een houtachtige, bitterzoete smaak. De nasmaak is peperig. Jeneverbes smaakt goed bij lamsvlees, gevogelte, vis en wild, maar is ook heerlijk om mee te koken bij zuurkool. In een marinade voor wild met wijn of guinness past het heel goed. Het is daarnaast een vast onderdeel van de alcoholische drank jenever.
Recepten
Hollandse zuurkool op Elzasser wijze
- 1 eetl ganzenvet
- 500 gr zuurkool
- 250 gr zuurkoolspek
- 1 grote ui, grof gesneden
- 1 grote appel in stukken gesneden
- 8 jeneverbessen
- 3 gedroogde laurierblaadjes
- 10 zwarte peperkorrels
- 50 ml witte wijn uit de Elzas of een Nederlandse witte wijn
- 250 g verse rookworst
- 750 gr kruimige aardappelen
Spoel de zuurkool indien je een wat mildere zuurkool wilt en laat hem dan uitlekken in een vergiet. Doe een eetlepel ganzenvet in een braadpan. Doe hier een laagje zuurkool op en leg in het midden het zuurkoolspek. Vervolgens de helft van de ui en appel er overheen met de helft van de kruiderij. Doe hier weer een laag zuurkool overheen en dan de rest van de ui, appel en kruiderij. Doe hier de rest van de zuurkool overheen en overgiet met de wijn en bij de ongespoelde zuurkool een extra scheutje water.
Zet de zuurkool op en draai het vuur lager als het aan de kook komt. Schil de aardappels en doe met wat zout in een pan met koud water zodat de aardappels half onder staan. Als de zuurkool 45 minuten heeft opgestaan kan het vuur onder de aardappelen aangezet worden. 5 minuten later kun je de rookworst op de zuurkool leggen en op laag vuur nog een kwartiertje net onder het kookpunt verhitten.
Giet de aardappels af en zet terug op een zeer laag vuur. Na een halve minuut schud je de aardappels om en is het eten klaar. Serveer met mosterd voor het spek en de worst. Eet smakelijk.
- Vruchten te gebruiken als smaakmaker (Vruchten drogen; matig gebruiken i.v.m. nier irritatie)
Verzamelen: september-oktober