Melganzevoet

foto Lotte Stekelenburg

Melganzevoet chenopodium album

Melganzenvoet

Chenopodium album hoort bij de amarantenfamilie, een grote familie met een aantal bekende eetbare soorten als spinazie, quinoa, biet, zeekraal, suikerbiet.

Kenmerken en voorkomen

Melganzenvoet houdt van open stikstofrijke plekken. Wanneer een stuk land braak ligt of bouwrijp gemaakt wordt, grijpt deze eenjarige plant meteen zijn kans. Hij zaait zich massaal uit met planten die wel een meter hoog kunnen worden. De bovenste verse bladeren zijn wit bepoederd en lijken als met meel bestoven, vandaar mel in de Nederlandse naam en album (betekent wit) in de wetenschappelijke naam. De bloemen zijn groen en hebben vijf uitstekende meeldraden en een stamper met twee stijlen. Ze staan in lange kluwens langs de stengel. De bovenste bladeren zijn smal en gaafrandig, terwijl de onderste veelvormig kunnen zijn met aan de randen uitsteeksels.

Bloeitijd : juli tot september

Hoogte : 0,1 tot 2 meter

Standplaats: Algemeen

Welriekende ganzenvoet. Bron Wikimedia Commons

Vruchten: heel klein, elk met een bruinzwart zaadje.

De plant is afkomstig uit Midden en Zuid Mexico. Hij wordt tegenwoordig weer steeds meer gebruikt in Europa en de VS. In de prehistorie werd melde al door mensen gebruikt. De Tollund-man, een uitzonderlijk goed bewaard gebleven Deens veenlijk die dateert van 9000 jaar voor Christus, had zaden van melganzenvoet bij zich.
Melganzenvoet werd vroeger (tot de introductie van spinazie in de late middeleeuwen) als groente bereid en gegeten.
De bladeren zijn vooral in de Tweede Wereldoorlog (weer) gegeten.
Gebruikt voor het vet mesten van kippen, vandaar de Engelse naam fet hen.

Wat zit erin

Bevat meer ijzer en eiwit dan welke koolsoort dan ook. Ook meer vitamine A, B, C en calcium dan rauwe kool.
De gehele plant kan rauw gegeten worden, maar is waarschijnlijk het lekkerst gekookt of in de soep. Hij smaakt lekker pittig, als jonge boerenkool of broccoli.

Leuke weetjes

De naam ganzenvoet verwijst naar de bladvorm van deze plant en enkele verwanten. De onderste bladeren hebben vaak de vorm van ganzenpoten.

Melganzenvoet heeft veel familieleden, zoals de welriekende ganzenvoet, epazote, die veel in de Mexicaanse keuken gebruikt wordt en een citroengeur heeft. Sommige lijken erg op elkaar, andere zijn te onderscheiden omdat ze een vreemde geur hebben. De stinkende ganzenvoet

Botanische tekening van Melganzenvoet. Bron Wikimedia Commons

ruikt bijvoorbeeld naar rotte vis. Brave Hendrik een ander familielid is een smakelijke ouderwetse groente.

Andere soorten hebben een steviger blad zoals de rode ganzenvoet.

Nederlandse namen die voor deze soort gebruikt worden: melganzenvoet, (gewone) dauwkool, ganzenvoetmelde, meeldauw, witte dauwkool, witte ganzenvoet, witte melde.

Gebruikstoepassingen

Het blad van de melganzenvoet kan in stamppot of soep verwerkt worden. Ze zijn net als spinazie te gebruiken. Het bevat flink wat oxaalzuur zodat er vaak van eten niet verstandig is. De zaden van deze plant bevatten zeer veel olie. Vroeger werden de zaden tot meel verwerkt. Na het malen van de zaden verkrijg je een oliehoudende pasta. Hierdoor is het meel zonder al te veel toevoegingen al bruikbaar om brood van te bakken. Het brood van melganzenvoet wordt wel eens smalend ´hongerbrood´ genoemd. Het werd ook als voedergewas op akkers gezaaid.

Genezende werking

De plant wordt gebruikt in de natuurgeneeskunde. Er zijn vele toepassingen waaronder het afdrijven van wormen. De zaden werden gekauwd om urologische problemen zoals urineweginfecties te behandelen. Heeft klaarblijkelijk een goede werking op het darmstelsel en de menstruatie en er zijn claims dat het helpt bij reuma en zou zelfs kankertumoren remmen.

Recepten

Melganzenvoet-stamppot

• 1 vergiet vol melganzenvoetblaadjes of blaadjes van een andere eetbare soort ganzenvoet
• 1 kg aardappelen
• 2 middelgrote uien
• 100 gr roomkaas
• peper en zout

Pluk de melganzenvoet en was de blaadjes grondig. Schil de aardappelen en snijd ze in partjes, Snijd de uien. Doe de aardappelen met wat zout in een ruime pan, voeg daaraan de ui en melganzenvoet toe. Doe zoveel water in de pan dat de aardappelen net niet onder water staan.

Kook de aardappelen totdat ze goed gaar zijn. Giet overtollig water af maar houd het achter de hand om later eventueel weer toe te voegen. Doe de roomkaas er bij en stamp alles met een pureestamper tot een romige stamppot. Voeg naar smaak nootmuskaat, peper en eventueel wat zout toe.

Bron: buitengewoon bjorn

Ganzenvoetsoep

Snipper 1 ui en 1 knoflook en fruit deze in boter. 250 ml water toevoegen en aan de kook brengen. Hieraan 200 gram gewassen, eventueel gesneden blaadjes ganzenvoet toevoegen en 3 minuten laten koken. Met een staafmixer pureren. Daarin 20 gr boter in blokjes oplossen tot een gladde soep is ontstaan. Deze op smaak brengen met peper en crème fraîche.

Bron: De eetbare stad van Ellen Mookhoek e.a.

• Blad kan in de soep (moet wel even meekoken) of als groente gebruikt worden.

Verzamelen: april-november

• Stengeltoppen kunnen in de salade of als groente worden gegeten

Verzamelen: april-mei