Meidoorn
De meidoorn (Crataegus monogyna) groeit met doornige takken meestal als struik, maar kan als boom wel zo’n zes meter hoog worden. Groeit langs bosranden, in duinen, bermen en wordt veel aangeplant als of in hagen. Laat zich goed snoeien in haagvormen. Bij achterwege laten van het snoeien ontstaan stammetjes met een brede grote kroon en een dichte wirwar van stekelige takken. Sinds duizenden jaren groeit de meidoorn in de hele Lage Landen en wordt ook wel de witte doorn, haagappel of haagdoorn genoemd. De meidoorn werd vaak gebruikt als beschermheg, al dan niet gevlochten, rond weides en akkers (vaak in combinatie met de sleedoorn): om vee binnen (de weide) of juist buiten (de akker, moestuin of boomgaard) te houden. Meidoornhagen bieden onderdak aan ontelbare vlinders, zangvogels, konijnen en dassen. In april verschijnen de jonge blaadjes, van mei tot juni de roomwitte bloemetjes en in augustus, september zijn de rode tot donkerrode bessen rijp. Zowel de jonge blaadjes, de bloesems als de bessen zijn te eten.
De tweestijlige meidoorn (Crataegus Laevigata) is veel minder algemeen dan de eenstijlige en onderscheidt zich hiervan door de minder ingesneden bladeren en de vruchten met twee kernen, in plaats van één.
Gebruik en toepassingen
Alle onderdelen van de plant worden medicinaal gebruikt, van oudsher vooral bij hartklachten. De verbeterde doorbloeding van de hartkransaders en bloeddrukverlagende werking zijn inmiddels wetenschappelijk aangetoond.
Blaadjes
De jonge, lichtgroene malse blaadjes zijn rauw goed te eten, zo van de struik of in salades. De volwassen bladeren zijn te stug om rauw te eten, maar er kan wel thee van worden gezet of de bladeren kunnen gebruikt worden bij de bereiding van kruidenwijn.
Bloemen
De sterk geurende roomwitte bloesems van de meidoorn zijn te gebruiken als garnering van salades, nagerechten of drankjes. Ze kunnen ook als basis dienen voor sorbets, siroop of (mousserende) wijn. Gemengd met suiker, kunnen er andere gerechten mee worden gearomatiseerd. Begin april zijn ook de bloemknopjes als groenten te eten of in te maken op dezelfde manier als kappertjes.
Bessen
De groene meidoornbesjes verkleuren in augustus, september naar vuurrood. Ze lijken wat op rozenbottels, maar dan kleiner en ronder en vaak ook dieper rood. De bessen worden wel denigrerend ‘meelbes’ genoemd. De melige smaak van die bes verklaart die bijnaam evenals verschillende gezegden als ‘Zijn wijsheid is nog geen bes van een meidoorn waard’. Maar ook: ‘Als alle vruchten mislukken, zijn de meidoornbessen welkom’. Meidoornbessen zijn kortom eetbaar, maar je moet er wel wat van maken. Na de eerste vorst verbetert de smaak wat, maar de kans is wel groot dat de vogels de bessen dan al hebben opgegeten.
Cultuurhistorie
Het in bloei komen van de meidoorn in mei – maar tegenwoordig al vanaf eind april – was in heel Europa een grote gebeurtenis.
De meidoorn-komste brengt de hemel op aarde
door alle lenteleven suizelt één zoet woord.
En blijder blink de hemel
want de aarde heeft gehoord.
Algernon Charles Swinburne (1837-1909), vertaler onbekend
Zodra de meidoornbloempjes zich ontpopten, werd er door de Kelten gejubeld en getrouwd. Nog tot in de twintigste eeuw versierden de Grieken het huwelijksaltaar met meidoornbloesem. Bij een flinke bloeiende meidoornhaag is associatie met trouwen begrijpelijk: het oogt als één grote maagdelijke bruidssluier. Het verhaal wil dat een maagd voor altijd mooi zal blijven als ze zich op de eerste meidag besprenkelt met de dauw van de bloeiende meidoorn.
Recept
Meidoornbessnoepjes
- 1 kilo meidoornbessen
- sap van 1 citroen
- water
- 450 gram suiker
- paar eetlepels gemalen kokos
De gewassen bessen, zonder steeltjes, in een bodempje water met het citroensap opzetten. Ruim drie kwartier met deksel op de pan zachtjes laten pruttelen. Af en toe roeren. Dan laten uitlekken in een natgemaakte doek. Per 6 deciliter sap 450 gram suiker toevoegen en ongeveer een uur zachtjes laten pruttelen. Af en toe een druppel op een schoteltje laten afkoelen om te kijken of het al stijf wordt. Zodra dat het geval is de siroop uitgieten in een bakje of schaaltje en laten afkoelen. In kleine vierkante stukjes snijden en door de kokos rollen. Het bessenrood van deze snoepjes, een soort Turks fruit, contrasteert met de gebruikte spierwitte kokos: alsof het tegelijkertijd voor- en najaar is. De meidoornbesjessnoepjes zijn lang te bewaren. Serveer ze bijvoorbeeld bij de koffie of thee.
Recept Michiel Bussink.