Vlier
De gewone vlier (Sambucus nigra) wordt 3 tot 10 meter hoog. De schors is diepgegroefd en kurkachtig. De gebogen takken zijn vrij gemakkelijk te breken en zijn gevuld met een witachtig merg. De dofgroene bladeren zijn geveerd met 3 tot 7 langwerpig-eironde, 5 tot 10 cm lange, fijn getande blaadjes.
De bloemen vormen samen vlakke schermvormige pluimen van 10 tot 24 cm, aan het eind van lange takken. Ze zijn wit, geurend, stervormig en 5-delig. De helmknoppen zijn geel. De bloei is in juni en juli. De bestuiving vindt plaats door insecten.
De vruchten zijn eerst rood, maar worden later zwart en zijn in september en oktober rijp. Het sap is paarsrood en zuur van smaak.
De gewone vlier groeit op zonnige tot half beschaduwde plaatsen op droge tot vochtige grond en is o.a. te vinden in struikgewas, lichte loofbossen, wilgenbossen en rivieroevers.
Toepassingen
Bessen
De bessen kunnen worden verwerkt tot jam of siroop. Ook worden de bessen gebruikt voor het verven. De bessen kunnen beter niet rauw gegeten worden aangezien ze licht giftig zijn.
Bloesem
Vlierbloesem kan gedroogd worden voor het gebruik in thee. Wanneer de bloemschermen veel gele stuifmeel bevatten, eind mei of juni, kunnen ze worden geoogst en worden gedroogd. De bloemen kunnen dan voor een jaar bewaard worden, mits in een van lucht en licht afgesloten pot. De bloemschermen kunnen in pannenkoeken worden gebruikt of er kunnen vlierbloesembeignets van worden gemaakt. Bovendien kan van de bloesem siroop worden gemaakt. Om limonade te maken moet het vlierbloesem vier á vijf dagen trekken in water en daarna gefilterd worden.
Geneeskrachtige toepassingen
De gehele plant heet geneeskrachtige eigenschappen, waarbij echter vooral de bloemen worden gebruikt. De bloemen moeten tijdens droog weer voorzichtig worden verzameld. Wanneer bloementhee warm en in grote hoeveelheden wordt gedronken werkt dit de transpiratie op. Daarom helpt het bij de behandeling van koortsachtige verkoudheden. Vlierbloesem werkt verzachtend bij ademhalingsproblemen, waaronder hooikoorts. Vlierbessensiroop is goed voor de keel bij een verkoudheid en helpt bij griep de koorts te onderdrukken. Een aftreksel van de vlier helpt bij ontstoken en vermoeide ogen. Als kompres kunnen de bloemen en/of bladeren helpen bij het verzachten van de pijnlijke plekken, bijvoorbeeld bij steenpuisten en zweren. Bij oorpijn en kiespijn werkt een dampbad met vlierbloesem en -blad. Verse blad rond het hoofd werkt als slaapmiddel.
Bij aambeien kan een papje van de bladeren en/of bloemen worden gekookt en dan worden aangebracht. Het sap of een puree van rijpe bessen wordt gebruikt bij constipatie, als verzachtend middel om het hoesten en verkoudheden met verstoppingen te verzachten en om de spijsvertering en de bloedsomloop te stimuleren. Thee van de bladeren werkt bloedreinigend en thee van de bloemen versterkt de afweer. Gekookte bessen versterken de stofwisseling. (Niet-rijpe bessen zijn licht giftig en het sap kan misselijkheid, diarree of braken veroorzaken, tenzij ze worden gekookt.) Het sap kan worden gebruikt bij brandwonden, wonden als gevolg van heet water, kneuzingen, verstuikingen en wonden.
Overige toepassingen
Het hout van de gewone vlier is zacht en uit te hollen en daarom kunnen er kleine gebruiks-voorwerpen van worden gemaakt. Het merg is zeer licht en kan gebruikt worden als watten of om fijne instrumenten schoon te maken. Metaal dat met vlier wordt ingewreven roest niet en houdt hout vrij van wormen. Gekneusde bladeren houden muggen en vliegen op afstand. Van een vliertak kan een eenvoudige fluit worden gemaakt. Verse vliertakken bij opgeslagen gewassen verjagen muizen en door vlierbloesem die net nog in knop zijn boven eten te hangen worden vliegen op afstand gehouden. Vlier tussen appels gelegd, zorgt ervoor dat de appels langer houdbaar zijn, omdat de vlier er voor zorgt dat er geen bederfbrengende insecten bij de appels komen.
- Bloem > Si, Th, Dr, in beslag
Verzamelen: mei-juli
- Vrucht > Ja, Si, Dr
Verzamelen: september-november