Mierikswortel

Mierik of mierikswortel

De namen mierik en mierikswortel worden door elkaar gebruikt. Armoracia rusticana hoort tot de kruisbloemigen. Dat is een familie waarin veel groentegewassen voorkomen zoals alle soorten kool, spruitjes, radijs, rucola, mosterd en waterkers. Sommige soorten worden speciaal gebruikt vanwege de pittige smaak. Mosterd, radijs en rammenas zijn daar voorbeelden van naast mierikswortel. De smaakmaker is de wortel, die een mosterdachtige smaak heeft.

Kenmerken en voorkomen

Mierik is een robuuste plant. Het blad is glanzend met gekroesde randen. De bladeren die uit de wortel komen zijn erg groot en ingesneden. De verspreid staande stengelbladen zijn hooguit getand. Ze hebben een bleke middennerf. De plant bloeit in witte pluimen van mei tot juli. Ze vormen echter zelden zaad. Dat komt omdat planten op één standplaats doorgaans klonen van elkaar zijn. Afgesneden zijscheuten, weggegooide stukjes wortel lopen gemakkelijk weer uit. Tussen deze genetisch identieke planten is daarom geen kruisbestuiving mogelijk waardoor ook geen zaad ontstaat. Als er al vruchten aan de planten hangen dan hebben ze loos zaad. Op de verspreidingsatlas van Nederland is te zien dat deze meerjarige soort veel voorkomt langs de grote rivieren en in de kuststreken. Door het water meegenomen stukjes wortel zijn elders aangespoeld zodat nieuwe planten gaan groeien. Ook als cultuurgewas werd het gewas vermeerderd door stukjes wortel te gebruiken en niet door middel van zaaien. Zeker als de grond vochtig genoeg is vindt mierik er een uitstekende voedingsbodem om op te groeien tot grote opvallende planten. Vaak is hij verwilderd op plaatsen waar het vroeger als keukenkruid werd gebruikt zoals op omgewerkte akkers, ruigten, rivieroevers en langs bermen. Van oorsprong komt de plant uit Zuid Rusland langs de rivieroevers van de Don en de Wolga.

Gebruikstoepassingen

De wortel van mierik wordt in de herfst opgegraven en is geraspt te gebruiken in sauzen, bij avocado, in vis- en vleesgerechten, in saladedressing of op toastjes met bijvoorbeeld zalm in plaats van mosterd. De smaak kan na het raspen snel teruglopen. Door een beetje azijn toe te voegen wordt dit proces vertraagd. Heel jong blad kan in salades worden toegepast als het nog heel mals is.

Leuke weetjes

Teveel mierikswortel tegelijk geeft beschadigingen aan de darmen, te zien aan bloed in de ontlasting. Dan is ook het plassen gevoelig door de pittige stoffen die in de plant zitten. De scherpe stof sinigrine is in de plant opgesloten in speciale cellen en komt vrij bij beschadiging zoals bij raspen. Sinigrine wordt dan omgezet in allyl-isothiocyanaat dat de plant in de natuur tegen vraat van herbivoren en aantasting door schimmels beschermt. De Joden eten het tijdens het Pesachfeest onder de naam maror (wat het bittere kruid betekent) als symbool van de moeilijke tijd van de slavernij in het Oude Egypte.

Een andere naam is kreno, een woord dat uit het Esperanto komt en eigenlijk peperwortel betekent. De Duitse naam Meerrettich en de Engelse naam horseradish verwijzen naar de pittige smaak van radijs en rettich. Duitse immigranten namen het mee naar Amerika waar het nu niet meer uit de keuken weg te denken is.

Voor de bloei is verwarring mogelijk met ridder-, water- of bermzuring. Alle drie soorten met ruw en gerimpeld blad dat ook groot is. Eenmaal in bloei is verwisseling niet meer mogelijk: deze drie zuringsoorten bloeien met groen-rode bloeiwijzen.

Een andere plant uit de kruisbloemenfamilie is de wasabi, Eutrema japonicum. De smaak van deze in Japan voorkomende soort is nog pittiger dan die van mierik. Wasabi wordt als smaakmaker aan sushi toegevoegd.

• Wortel

Verzamelen: oktber-april

• Blad

Verzamelen: maart-juni