Tamme kastanje

Tamme kastanje

Tamme kastanjes zijn doorgaans grote bomen die horen bij de familie van de Napjesdragers (Fagaceae). Hierbij horen ook de beuk en de eik. De stekelige omhulsels van de vruchten van beuk en kastanje zijn de napjes waaraan de familie zijn naam dankt. Bij de eik kennen we dat als de eikendop die de eikel draagt.

Voorkomen

Hoewel de tamme kastanje al 2000 jaar hier te vinden is, wordt deze boom in Nederland niet als een inheemse soort beschouwd. Een soort is inheems als deze op eigen kracht Nederland is binnengekomen en dat is voor deze boom niet het geval. De Romeinen hadden aan het begin van de jaartelling hun immense rijk flink naar het noorden uitgebreid. De noordgrens liep tot aan de grote rivieren ruwweg van Katwijk tot Nijmegen. Tijdens deze veroveringstochten hebben ze kastanjes geplant om ervan te kunnen genieten zoals ze dat thuis gewend waren. Tamme kastanjes houden van milde winters en zijn van nature te vinden in Zuid-Europa, Noord-Afrika en in Turkije en doen het daarom beter in het zuidelijk deel van ons land. Corsica kent grote kastanjebossen die vanaf de 15e eeuw zijn aangeplant. Grote grillige exemplaren geven het Franse eiland een schimmig decor.

vrucht in omhulsel

Toen de Romeinen allang het veld hadden geruimd bleven de kastanjes achter. Ze bleken goed als hakhout te dienen en als voedsel tijdens magere jaren. Vooral in Midden-Limburg zijn hiervoor boomgaarden en rijen laanbomen aangeplant.

Kenmerken

in bolster

De boom kan wel 30 meter hoog worden met een dikke, vaak gedraaide stam. De bladeren, die voor de bloei verschijnen zijn vrij groot en hebben een scherp getande rand. Ze voelen leerachtig aan. De mannelijke bloemen zijn gerangschikt in lange aren, de vrouwtjes staan met 5-6 bij elkaar aan de voet van de mannelijke bloeiwijzen. Bestuiving vindt plaats door de wind of door kevers en andere insecten. De bloemen zijn drachtplant voor bijen door hun overdaad aan nectar en honing.

De vruchten vallen een paar maanden later in oktober rijp op de grond. De bolsters zijn bezet met dunne venijnige stekels die alle kanten uitwijzen en zijn daarom nauwelijks met de blote hand op te rapen.

Gebruikstoepassingen

kastanjes gepeld

Als het om voeding gaat dan worden alleen de vruchten gebruikt. Ze zijn gezond, bevatten veel zetmeel, eiwit, verschillende vitamines en weinig vet. Voor gebruik moet eerst het bruine vlies, dat een bittere smaak heeft, eraf gepeld worden door de kastanjes enkele minuten in kokend water te leggen of te poffen in de oven. Maak hiervoor met een mes een kruis in de bolle kant van de vrucht.

Tamme kastanjes kennen veel toepassingen: ze worden geroosterd gegeten, gemalen zijn er broden, koekjes en pizza’s van te bakken, gepureerd wordt er soep van bereid of met honing tot een smeuïg zoet broodbeleg verwerkt. Ze worden ook wel gebruikt als vulling van kip of kalkoen en in een niet alledaagse combinatie met spruitjes is het een klassieke begeleider van wildgebraad. Kortom de mogelijkheden zijn legio. De noten zijn niet lang houdbaar; het beste kunnen ze binnen 2 weken verwerkt worden.

Leuke weetjes

poffen

De paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) is geen familie van de tamme kastanje, maar hoort bij de Zeepboomfamilie. De vruchten hebben wat uiterlijk betreft wel dezelfde uitstraling, vandaar de overeenkomstige namen.

Tijdens de bloei verspreiden de bloemen van tamme kastanje een intense geur die doet denken aan menselijk sperma. Het trekt kevers aan die voor de bevruchting moeten zorgen. De meest bekende tamme kastanje staat bij Beek-Ubbergen in het Kastanjedal. Deze boom die tussen 1600 en 1700 geplant moet zijn, wordt de Kabouterboom genoemd. In Frankrijk wordt deze soort ook wel l’arbre à pain (broodboom) genoemd. Bij gebrek aan tarwe werd van gemalen kastanjes meel gemaakt dat geschikt is om brood mee te bakken. Als de boom in een bos staat met teveel schaduw dan blijft de omvang beperkt tot een breed uitgestoelde struik.

Recept

Mont Blanc

Uit Van de kastanje van Ria Loohuizen. Een heel simpel maar lekker nagerecht.

Integraal overgenomen:

"Een van de eenvoudigste, doch elegantste nagerechten waarmee de kok of keukenprins(es) eer kan behalen bij de presentatie alleen al. Hierbij wordt een dikke, zoete kanstanjepuree door een pureeknijper of groentemolen met grove gaten gedrukt boven individuele dessertbordjes. Laat de puree in een berg op het bord vallen en bedek het topje van de berg met stijfgeslagen room, met daarin een tic marsala, rum of grappa."