Berk

Berken (Betula) zijn heel gemakkelijk te herkennen aan de opvallende witte kleur van hun stam. In ons land komen twee soorten van nature voor: de ruwe berk (Betula verrucosa) en de zachte berk (Betula pubescens).

Leuke weetjes

De zaden van de berk hebben dunne vleugels van slechts twee cellagen dik. Daarmee voert de wind ze ver weg van de moederboom, wel 1600 meter verderop kunnen ze op de aarde vallen. Berken zijn daarom uitstekende pioniersbomen die meteen massaal opkomen in kale gebieden.

Ook vogels weten wanneer in het zeer vroege voorjaar de sapstroom op gang komt. Zij pikken rijen gaatjes waarmee ze het vocht dat dicht onder de stam omhoog gaat kunnen drinken.

Berkenboom met veel spechtengaten

Toepassingen

Sap

Berkensap is de hars afkomstig van de berkenboom. Deze hars is een licht-zoete, waterige vloeistof. Het kan verzameld worden in de vroege lente voordat de bladeren zich ontplooien. Tegen eind maart bevat het sap zo'n 10 a 15 g suiker per liter. Het verzamelde sap kan gedronken worden als een vruchtensap en het kan worden ingekookt tot een siroop.

Bij de berk zijn er verschillende methodes voor het aftappen van sap. De bekendste methode is het boren van een gat in de berkenboom en dan met behulp van een buisje en een afgedekte pot het sap op te vangen. Het sap komt hierdoor rechtstreeks uit de stam met als gevolg dat de boom dood kan gaan doordat er teveel sap wordt afgetapt. Een grote berkenboom kan vijf tot tien liter wel missen en als deze hoeveelheid is bereikt moet het gemaakte gat dicht worden gemaakt. Dit kan door een houten plug op maat te snijden en in het gat te slaan zodat deze volledig afgesloten is.

Een andere methode is een stuk eenvoudiger en beter voor de boom. Snij bij verschillende bomen één tak schuin af. Dit hoeft geen dikke tak te zijn. Hier komt dan sap uitgedruppeld. Bevestig aan die tak een smalle, lange pot en zorg er voor dat de tak wat naar beneden gebogen wordt. Bijna elke dag of om de twee dagen kan dan een volle pot berkensap worden geoogst. Het tappen kan doorgaan totdat het sap een witte kleur krijgt.

verzamelen: maart-april

Bladeren & knoppen

Van de bladeren kan thee worden gezet. Uit de bladknoppen kan een lichtgele olie gedestilleerd worden met een houtige geur. Berkenbladeren die in het voorjaar geplukt worden bevatten naast harszuur en kalizout ook saponine.

Binnenschors

De binnenschors kan worden gekookt of gedroogd en tot meel gemalen. Het kan worden toegevoegd aan soepen als verdikker of vermengd met bloem om brood te bakken.

verzamelen: hele jaar