Weegbree

Smalle weegbree, foto Frank Radder

Grote weegbree die hetzelfde te gebruiken is als de smalle

Er zijn voor zover ik weet drie eetbare soorten weegbree. Smalle weegbree, grote weegbree en hertshoornweegbree. Smalle en grote weegbree lijken qua smaak en structuur culinair gezien erg op elkaar. Hertshoornweegbree groeit op zilte grond en heeft daardoor een wat zoutige smaak die ik erg lekker vind. Er zijn nog meer soorten zoals de zandweegbree, zeeweegbree en de ruige weegbree. Die komen lang niet overal in Nederland voor.

Smalle weegbree (Plantago lanceolata) is een overblijvende plant en wordt 10 tot 80 cm hoog. De bladeren staan allemaal in een bladrozet. Ze zijn lancetvormig en in voedselrijke omstandigheden staan ze opgericht. Onder schrale omstandigheden zijn ze kleiner, ronder van vorm en liggen ze plat tegen de grond.

Smalle weegbree begint in de voorzomer te bloeien en er zijn tot in de herfst bloeiende exemplaren te vinden. De aar staat op een gegroefde steel en is wat groen-bruinig van kleur. De witte helmknoppen die op de helmdraden relatief ver buiten de aar staan steken hiertegen af. De bloempjes hebben doorschijnende kroonslipjes met een bruine streep. De bloempjes produceren drie zaden. De aar is bij planten in voedselarme omstandigheden korter en boller van vorm.

De plant groeit op zonnige, open tot grazige plaatsen op droge tot vochtige, matig voedselrijke grond en is o.a.te vinden langs oevers, bij ruderale gronden, akkers en omgewerkte grond.

Hertshoornweegbree (Plantago coronopus) heeft bladeren die veelal lijnvormig zijn en een bladrozet vormen waarin de bladeren omhoog staan of plat op de grond liggen. Sommige bladeren zijn wat breder en dan zijn ze veervormig. De bloei is van juni tot september. Het is een zoutminnende plant die van oorsprong alleen aan de kust te vinden was met een voorkeur voor open, vochtige en voedselrijke plekken. Nu is de soort in heel Nederland te zien vooral op plaatsen waar wegenzout stagneert zoals aan de rand van wegen en op vluchtheuvels.

Grote weegbree (Plantago major) heeft twee ondersoorten: de Grote weegbree (P.major major) en de Getande weegbree (P. major intermedia). Het verschil zit in de vorm van de bladeren. De bladeren van de grote weegbree hebben een brede bladschijf die plotseling versmalt naar de lange steel. De bladeren van de getande weegbree versmallen geleidelijk naar de steel toe. Ze zijn vaak gegolfd en ook getand. Ze hebben minder nerven (3-5) dan die van de grote weegbree (5-9). De bloeiaar is bij de grote weegbree heel lang en dichtbloemig, die van de getande weegbree is korter en zeker onderaan minder dicht met bloemen bezet. De grote weegbree is in heel Nederland een zeer algemene tredplant, terwijl de getande weegbree nog niet overal groeit maar zich wel aan het uitbreiden is.

Hertshoornweegbree. Wordt voornamelijk gevonden op zilte gronden.

Toepassingen

De zeer jonge bladeren kun je rauw eten, bijv op een boterham. Smaakt aards. Oudere bladeren zijn wat bitter en lastig om te bereiden. De vezels kunnen het best vlak voor het eten worden verwijderd, vaak kun je het blad wel tussen de nerven uitrissen. Bij Grote Weegbree(Plantago major) gaat dat makkelijker. De zaden kunnen tot poeder worden vermalen en aan bloem worden toegevoegd.

Geneeskrachtige toepassingen

Smalle weegbree heeft antibiotische, ontstekingsremmende, verzachtende, mild laxerende en vochtafdrijvende eigenschappen. Gekneusde bladeren helpen bij een snelle genezing van brandwonden, bij zwellingen en insectensteken. Verse bladeren moeten kort voor de bloei worden verzameld en goed worden gedroogd. Een thee of siroop helpt bij ontsteking in de keel en de bovenste luchtwegen en wordt aanbevolen als middel tegen hoesten en verkoudheid. Een kompres van geweekte zaden of het verse sap verdund met kamillethee helpt bij zweren, hoofdpijn en oog- en oorontsteking. Door de zaden in koud water te wellen kan het water ongezeefd na twee uur worden gedronken als middel tegen lichte diarree.

Leuke weetjes

De zaden van de weegbree worden verspreid door mens en dier. Ze blijven plakken aan schoenen en poten. Toen de Europeanen in Amerika voet aan wal zetten, namen ze ongemerkt weegbreezaden mee. Door de indianen wordt deze plant dan ook white mans footstep genoemd.

hertshoornweegbreeknopjes

* Jong blad te gebruiken als groente, met beslag frituren, in thee en in salades. Ook te gebruiken in soepen en om siroop van te maken. Voor de bloei het meest smaakvol/mals. Oudere bladeren eerst afkoken ivm de sterke en bittere smaak.

Verzamelen: vooral in het voorjaar en vroege zomer of het milde einde van een winter

• De knopjes kun je plukken, voordat ze zijn verdroogd en taai zijn geworden, inmaken, zie recept.

Verzamelen: vooral juni juli

Recepten

Ingemaakte (hertshoorn)weegbreeknopjes

• 2 eetl. (hertshoorn)weegbreeknopjes
• 1 eetl. gedroogde vadouvan
• 1 eetl. rijstazijn
• 1 eetl. water
• 4 eetl. zonnebloemolie

Pluk de weegbreeknopjes voor ze uitgebloeid zijn. Was ze en doe ze bestrooid met een beetje zout in een vergiet. Ondertussen laat je de vadouvan heel zachtjes trekken in de azijn en water. Doe na 10 minuten de olie er bij en laat een half uur bij 90 graden trekken. Leg nu de knopjes in een schoon potje en giet de hete olie, door een zeef, er over heen. Laat in een oven van 95 graden een kwartier staan met de deksel er losjes op. Schroef nu de deksel dicht en laat nog een kwartier “wecken”.

Roel van Kollem

Weegbree toffees (verwacht een hoestbonbon-achtige smaak)

• 200 gr verse bladeren van de smalle weegbree
• 500 gr bruine ruwe suiker
• Halve liter water
• 20 gr boter
• 1 theelepel gemalen anijszaad
• Olie om bakblik in te vetten

Hoe maak je deze toffees: 1. Was de smalle weegbreeblaadjes en snij ze in reepjes. 2. Breng dan aan de kook met een halve liter water en laat 30 minuten op een klein pruttelend vuurtje staan. 3. Laat alles een beetje afkoelen Pak dan een schone doek en doe de blaadjes daar in en pers dit goed uit. 4. Het sap wat je nu hebt laat je met de suiker, boter en anijs al roerend weer koken op een laag vuurtje. Ongeveer 20 min 5. Giet dan in een met olie ingesmeerd bakblik. 6. Snij er blokjes van in de vorm van toffees net voordat ze te hard worden. 7. Als de toffees afgekoeld zijn kunnen deze in cellofaanpapier gewikkeld worden. 8. Mmmm en nu lekker snoepen 9. Ook heel leuk om cadeau te doen.

Recept van Will Klein Sprokkelhorst (‘Wilderpad’)

Haagse weegbreehopjes

Wat heb je hier voor nodig?

• 200 gram kristalsuiker
• 100 gram stroop
• 100 ml sterke koffie
• 50 gram boter
• 50 ml slagroom
• mespuntje zout
• Een paar blaadjes gedroogde en tot poeder vermalen weegbree

Hoe maak je dit?

In een pan giet je de koffie, stroop en suiker en die breng je aan de kook tot de suiker is opgelost. Nu mag je de boter, de slagroom en het zout erdoor roeren en in laten koken. Af en toe even roeren maar niet te veel. Met een thermometer erbij tot 140 graden verwarmen. De substantie is goed als een druppel in koud water gelijk hard wordt. Testen dus.

Zet het vuur uit en laat het afkoelen totdat de massa gaat verdikken maar nog vloeibaar is. Doe er dan het weegbreepoeder bij, roer het even door en proef. Eventueel nog wat poeder toevoegen. Giet in de vormpjes en laat hard worden.

Recept en foto's van Will Klein Sprokkelhorst (‘Wilderpad’)