Rivierkreeft

Rivierkreeft

Ook wel eens oog in oog gestaan met een dreigende rivierkreeft? Zeker de Amerikaanse rivierkreeft die rood-blauw is gestippeld, straalt iets engs uit als hij je rechtopstaand met zijn grote scharen probeert te intimideren. Rivierkreeften zijn vooral in augustus en september op het land te zien. Dan vermindert het zuurstofgehalte in het water en raakt het voedsel op. Tijd om op pad te gaan op zoek naar een andere geschikte plek.

Kenmerken en voorkomen

Rivierkreeften zijn geleedpotigen. Ze zijn dus koudbloedig, hebben een uitwendig skelet en hun poten zijn geleed om te kunnen bewegen. Afhankelijk van de soort kunnen de mannetjes tot 18 cm lang worden. Ze hebben grote scharen die gebruikt worden om planten te knippen en om zich te verdedigen. Rivierkreeften leven in zoet water, terwijl alle andere kreeftensoorten voorkomen in zout water.

Van oorsprong was de Europese rivierkreeft (Astacus astacus) in Nederland de algemene soort. Momenteel zijn er slechts enkele plaatsen waar deze nog een leefgebied heeft. Verder naar het noorden in Zweden en Finland zijn ze nog volop. De Europese rivierkreeft is om verschillende redenen verdwenen en kwamen er andere soorten voor in de plaats. De waterkwaliteit ging hier sterk achteruit, evenals een groot deel van het geschikte habitat. Daarnaast droegen de oprukkende niet-Europese soorten de schimmel kreeftenpest met zich mee, waaraan ze zelf niet dood gingen, maar waartegen de Europese soort geen verweer had en het loodje legde.

De meest voorkomende soorten zijn:

Van links naar rechts: Gevlekte Amerikaanse, Turkse, Rode Amerikaanse, Gestreepte Amerikaanse, Geknobbelde Amerikaanse en Californische rivierkreeft

• Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft (Orconectes virilis) is te herkennen aan de lichte knobbels op de scharen; komt vooral in het Groene Hart voor.
• Gestreepte Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus acutus) is te vinden in de Alblasserwaard, hier en daar in de provincies Utrecht en Friesland; het achterlijf heeft in het midden een donkere streep en lichte zijstrepen.
• Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft (Orconectes limosus) is de meest algemeen voorkomende: overal in Nederland behalve in gebieden met zeeklei; heeft oranje-zwarte schaarpunten.
• Rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii) huist in de wateren van het Groene Hart, in Noord Brabant en verder verspreid in het hele land. Deze soort is opvallend rood met rode knobbels op de scharen.

Leuke en minder leuke weetjes

De huidige rivierkreeften zijn allemaal exoten. Sommige worden gerekend tot de invasieve exoten. De meeste soorten zijn al vanaf 1900 uitgezet of in het water gegooid door een aquariumeigenaar die er vanaf wilde. Aanvankelijk hadden ze geen natuurlijke vijanden. Nu worden ze gegeten door grote vogels als reigers en vissen als paling. Ze kunnen lange gangen maken tot wel 1,5 meter diep en ondermijnen daarmee dijken. Ze eten soms hele vegetaties op zodat er geen demping meer is van de golfslag.

Ze zijn lastig te bestrijden, mede omdat ze zich snel kunnen voortplanten. Ze zijn een plaag voor de waterkwaliteit, waterplanten en voor de stabiliteit van oevers en dijken. Bovendien kan de Rode Amerikaan over het land lopen op weg naar een nieuwe biotoop. Obstakels als met mos begroeide kademuren kunnen ze makkelijk nemen.

De rivierkreeften die in de supermarkt worden aangeboden komen uit China, Spanje of de VS waar ze in vijvers gekweekt worden.

Kleinere soorten dienen bij het vissen als aas of als voer voor aquariumvissen.

Zelf vangen

Rivierkreeften hebben smakelijk vlees. Je kan ze het best vangen in helder water, anders zijn ze niet lekker of je moet ze in schoon water spoelen.

Je mag ze niet met een fuik of een ander hulpmiddel vangen. Vangen en verplaatsen van rivierkreeften is in Nederland alleen toegestaan voor vissers met een vergunning. Als je er zelf één met de hand vangt, mag je die ter plaatse op de barbecue leggen en opeten. De regels zijn zo onlogisch en contraproductief. Onbegrijpelijk. Je zou verwachten dat men blij is met iedere rivierkreeft die gevangen is. Helaas is men dan bang dat er een kans bestaat dat ze dan in een ander water terecht komen, waar nog geen soortgenoten leven. Dat verplaatsen doen de beestjes zelf wel. In plaats van verminderen door oogsten toe te staan wordt de soort zo verder verspreid.

Verzamelen: mei-oktober

Recept

Rivierkreeftensoep

Naar een recept van Yvette van Boven: "Bisque is, denk ik, wel een van de lekkerste soepen die er zijn. Het is wel werk, maar met een beetje humor slaat u zich wel door deze bereiding heen. Geen rivierkreeften te krijgen? Gebruik dan garnaalschillen, werkt ook prima."

Ingrediënten

• ca. 1 kg gekookte rivierkreeften in de schaal
• 4 sjalotten, gehakt
• 1 prei, in ringen
• 1 peen, geschrapt en in stukjes
• ½ knolselderij, geschild en in stukken
• 2 eetl. tomatenpuree
• 3 laurierblaadjes
• een paar takjes tijm
• een paar takjes rozemarijn
• 2 eetl. Venkelzaad
• 6 teentjes knoflook, uit de pers
• 200 ml cognac
• 300 ml witte vermout (Noilly Prat)
• 3 liter krachtige visbouillon
• 125 gram koude roomboter
• cayennepeper naar smaak
• 1 theel. paprikapoeder
• zout en peper uit de molen

Aan de slag

Verwijder de staart en de scharen van de karkassen. Haal het vlees uit de staarten. Leg het vlees opzij, in de koelkast en snij de scharen in stukken met een zwaar mes. Laat de punt van het mes op de snijplank staan en gebruik het mes als een hefboom om er door heen te snijden. Stamp de karkassen en de scharen fijn met de stamper uit de vijzel. Fruit de karkassen aan in een ruime pan met wat olie. Voeg de groenten toe en laat nog een tijdje bruineren.

Schep al bakkend de tomatenpuree er bij en fruit nog een paar minuutjes voordat je het afblust met de cognac en de vermout. Laat het vocht iets inkoken. Giet dan de bouillon erbij en laat de soep op zacht vuur 1 uur tegen de kook aan trekken. Niet laten koken, dan wordt de soep bitter.

Schep de karkassen en groenten uit de soep in een keukenmachine. U moet hiervoor wel een goede machine hebben met een sterke motor. Hou de machine tijdens het malen goed vast. Uw werkplek zal zeker niet schoon blijven, maar dat is ook zo weer opgeruimd, moet u maar denken. Doe alles terug in de pan met de kruiden en de knoflook. Laat nog 1 uur tegen de kook aan trekken. Giet de soep nu door een fijne zeef af.

Snij de koude boter in klontjes en klop die een voor een door de bisque. Breng het verder op smaak met cayennepeper, paprikapoeder, zout en eventueel nog wat vers gemalen peper. Roer het rivierkreeftenvlees door de soep. Warm nog even door maar laat beslist niet koken. Dien gelijk op met rouille en croutons erbij. Eventueel met een schepje zure room in het midden en een beetje peterselie er over gestrooid.

Eet smakelijk!