Smeerwortel

Gewone smeerwortel

Symphytum officinale ofwel gewone smeerwortel is een forse plant die hoort bij de familie van de ruwbladigen. De bladeren zijn groot, tot meer dan een halve meter. Ze lopen met smalle lijsten langs de stengel af tot voorbij het blad eronder. De bloemen zitten in een schicht die zich langzaam uitrolt als meer bloemen open gaan. De bloemen hebben een variatie aan kleuren roze, paars en wit. Ze hangen klokvormig naar beneden. Als de kroonbuis is afgevallen dan steekt de stamper recht uit de kelk. De bloei is van april tot in oktober, in zachte winters zijn jaarrond bloemen te zien.

De nectar is alleen bereikbaar voor insecten met een lange tong. Bijen en hommels die niet zo’n lange tong hebben bijten een gaatje aan de onderkant van de bloem zodat ze zich toch tegoed kunnen doen aan de nectar. Op deze manier nemen ze geen stuifmeel aan hun behaarde lichaam mee.

Voorkomen

Deze meerjarige plant houdt van vochtige, natte omstandigheden op voedselrijke bodem. Hij staat op dijken en in oeverruigten.

Gebruik

Uit de wortels kan een soort plakkerige gom getrokken worden waarmee wonden ingesmeerd worden en die ook helend lijkt te werken bij beenbreuken.

Jong mals blad kan fijngehakt aan salades worden toegevoegd of in soep. Roger Phillips geeft in zijn boek Wild Food o.a. een recept met gesauteerde jonge bladeren met pinda's en voor tempura. Gestoomd of geblancheerd eet men het als groenten. Pas echter op met het eten van meer dan een kleine hoeveelheid vanwege de giftigheid.

Waarschuwing

Benadrukt dient te worden dat het eten van smeerwortel leverbeschadigingen kan veroorzaken. De oorzaak zijn de pyrrolizidine alkaloïden. Door dit inzicht is het inwendige medicinale gebruik ervan in de loop der tijd verminderd.

Poeder van het blad en de wortels bevat carcinogene stoffen en wordt gebruikt als rattengif!

Jong blad kan verward worden met dat van vingerhoedskruid (Digitalis purpurea) dat sterk giftig is.

Leuke weetjes

Als je het blad een paar dagen in water laat rotten dan ontstaat er gier waarmee je de aarde kunt bemesten.

Deze plant wordt veel gebruikt in geneeskrachtige zalfjes. Vandaar de naam smeerwortel.

Roger Phillips vermeldt dat alleen het jonge blad gegeten kan worden en noemt daarna toepassingen met de wortels en de stelen. Wat verwarrend i.v.m. de bovenvermelde giftigheid.

Het is ons niet duidelijk hoe giftig de plant is en welke delen wel en niet eetbaar zijn. Waarschijnlijk is jong blad niet al te schadelijk maar eet het dan slechts zeer incidenteel, uit nieuwsgierigheid.