Brem

bloem

Brem

bloeiende brem

De familie waarbij de brem hoort is de vlinderbloemenfamilie (Leguminosae of Fabaceae), een van de grootste plantenfamilies. Wereldwijd verspreid zijn de vlinderbloemen van groot belang voor de mensheid omdat veel soorten van economisch nut zijn als voedselgewas. De peulen bevatten veel eiwitten, een van de noodzakelijke voedingsstoffen. Enkele soorten: pinda, sojaboon, kapucijner, rooibos en kikkererwt. De bloemen zijn ware kunststukjes en geven vaak een heerlijke geur af.

Kenmerken en voorkomen

Brem (Cytisus scoparius) is een bladverliezende struik die te vinden is op matig zure bodem. Hij is een indicator voor kalkarme omstandigheden en staat vaak op plekken waar leem in de bodem zit. Voorkeursplaatsen zijn open gebieden als heidevelden, spoordijken en bermen. De zaden kunnen alleen ontkiemen in open grond. Het zaad behoudt lang zijn kiemkracht. De plant kan dan ook massaal opkomen als een stuk bos is gekapt. De takken zijn vijfkantig geribd en altijd groen. De dunne twijgen groeien als een bezem rechtop. Deze soort kent geen winterrust: de fotosynthese gaat in de takken zomer en winter door. Dat is echter ook een valkuil: de plant kan niet goed tegen vorst en erg droge omstandigheden. Het wortelstelsel bestaat uit een grote penwortel en zijwortels met wortelknolletjes. Het blad is zittend (botanische term die ongesteeld betekent), de bovenste klein, de onderste bladeren zijn drietallig. De peulen zijn aanvankelijk behaard en groen. Tijdens de rijping worden ze zwart en hard. Onder invloed van het warme zonlicht springen ze met een harde knal open, rollen dan op zodat de zaden wel twee meter ver gelanceerd kunnen worden. Ze zijn giftig. De goudgele bloemen vallen van verre op. Ze bloeien van april tot begin zomer, soms is er een tweede bloei in de herfst. Net als de andere vlinderbloemige bestaan ze uit een vlag, een kiel van twee vergroeide kroonbladen en twee zwaarden. Er zijn 10 gekrulde meeldraden waaronder vier lange. De bloemen zijn ontworpen voor een effectieve bestuiving door insecten.

Gebruikstoepassingen

Oorspronkelijk werd brem gebruikt voor allerlei toepassingen. Van de takken en twijgen werden bezems gemaakt. De vezels dienden al in de Romeinse tijd als grondstof voor textiel. In de schors zitten kleurstoffen die in de leerbewerking worden toegepast. Het blad kan als bittere smaakmaker bij de bierbereiding worden toegevoegd. De bloemknoppen kunnen worden ingelegd als kappertjes. De bloemen geven kleur aan een salade. Roger Phillips geeft in zijn boek Wild Food een recept voor brembloemen wijn. Er zijn veel geneeskrachtige mogelijkheden beschreven zoals voor hartkwalen en reumatische aandoeningen. Door brem op spoordijken en in zanderige bermen aan te planten fungeert het uitgebreide wortelstelsel als zandbinder en versteviger.

Leuke weetjes

Brem lijkt op gaspeldoorn (Ulex europaeus), die te herkennen is aan de grote scherpe stekels en in het winterseizoen bloeit. Verder op verfbrem (Genista tinctoria), maar deze soort komt in Nederland nauwelijks meer voor. Enkele kleinere soorten zijn stekelbrem (Genista anglica) en kruipbrem (Genista pilosa).

Een gelijkende soort is de Spaanse brem of bezemstruik die in tuincentra te koop is en soms is aangeplant in bermen. Hiermee worden soorten met verschillende wetenschappelijke namen bedoeld: Genista hispanica of Spartium funceum soms Cytisus multiflorus. Deze in Nederland niet stabiele soort bevat een veel hoger gehalte aan sparteïne, een stof die in hoge dosering gevaarlijk is.

nog groene zaden

De namen voor brem in andere talen verwijzen altijd naar de bezemvormige structuur van de struik. Broom in het Engels is zowel brem als bezem. In het Duitse Besenginster is het dubbelop: bezembezem. Het Franse genêt à balais betekent ook al bezem.

Het woord bremzout heeft niets met de struik te maken. Het betekent heel erg zout omdat brem pekel of zout betekent. Brem is ook de naam van een sterke drank oorspronkelijk uit Indonesië. In publicaties van lang geleden is niet altijd onderscheid gemaakt tussen de soorten brem en braam. Dat heeft te maken met de lokale uitspraak van de klinkers, die in sommige streken erg op elkaar lijken. Het is dan ook niet altijd duidelijk welke struik bedoeld werd.

Recepten

Bloedzuiverende thee

• 25 gram brembloemen
• 15 gram berk
• 10 gram marjolein

De kruiden in een halve liter kokend water doen. Twintig minuten laten trekken, zeven en van deze drank ´s ochtends een kopje drinken op een nuchtere maag en ´s middags een kopje, buiten de uren van de maaltijden

opengebarsten peulen

Bron: plantaardigheden.nl

Salade met brembloemen

• 1 kopje/150 gram brem-bloemknoppen (dus de bloemen voordat ze geheel geopend zijn)
• 2 grote tomaten in smalle reepjes
• 6 kleine champignons in plakjes
• waterkers of tuinkers
• een eigengemaakte vinaigrette
• gemalen zwarte peper

Bereidingswijze:

Pluk de (nog niet openstaande) bloemen voorzichtig zodat ze schoon zijn voor gebruik (alleen de gele sikkelvormige bloemen). Omdat de kleuren van de verschillende ingrediënten zo mooi zijn kun je ze naar eigen idee decoratief op het bord schikken. Natuurlijk kun je ze ook door elkaar mengen. Verdeel vervolgens de dressing over de salade en maak af met versgemalen zwarte peper. De brembloemen hebben een aparte nootachtige smaak die aan de salade een bijzonder karakter geeft.

Bron: foodwalks.nl

Kappertjes van bloemknoppen

Maak een pekel van azijn en zout en voeg daar eventueel nog wat kruiden naar smaak aan toe. Doe dat dat in een jampotje met een afgesloten deksel. Schudt totdat het zout is opgelost en doe er dan de ongeopende bloemknoppen in. Draai de jampot ieder dag een keer om. Laat een paar weken trekken en bewaar dan in de koelkast tot gebruik.

Waarschuwing: Zaden niet rauw eten, enkel als koffiesurrogaat gebruiken!

• Bloemknoppen > inmaken zoals met jam, compote of kappertjes

Verzamelen: april-mei

• Bloemen > in salade

Verzamelen: juni-juli

• Zaad > koffiesurrogaat

Verzamelen: september-oktober