Nagelkruid

Geel nagelkruid of gewoon Nagelkruid, Geum urbanum. In veel talen verwijst de naam naar “nagel en kruid”. Dat slaat op het heerlijk geurige kruidnagelaroma van de wortel van dit bijzondere plantje.

bron:Flora Batava, deel 1, Jan Kops (1800) via http://wilde-planten.nl

Kenmerken en voorkomen

Nagelkruid heeft een voorkeur voor schaduwrijke plekjes, maar is niet erg kieskeurig. Ze groeit bij bosranden, tussen struiken, in bermen zowel in de natuur als midden in de stad (urbanum) en wordt zo'n 50 cm hoog.

In de herfst, winter en het voorjaar vindt je de jonge planten die in een rozet groeien. Het blad ziet er van boven uit als een aardbeiblad, totdat je verder kijkt. Dan blijkt het blad geveerd. Het bovenste blad bestaat uit drie ronde delen zoals aardbeiblad. Verder naar beneden wisselen tweetallen van tegenover staande blaadjes elkaar af. Twee grote, twee kleine, onregelmatig wisselend.

In de lente schiet ze de hoogte in, met rechtopstaande lange lichtgroene behaarde stengels. De bladeren worden scherper getand en de veervorm verdwijnt, behalve bij de laagste rozetbladeren.

Haar bloem heeft vijf gele kroonblaadjes, vijf uitstekende grote en vijf kleinere kelkblaadjes. Daaraan herken je dat ze een lid van de rozenfamilie is. De gele bloem lijkt op een mooie ster geplakt. Nagelkruid kan bloeien tot diep in de herfst. Hierna vormt er zich een groen/roodbruin klittebolletje, zoals bij de klis, met duidelijk gekromde haakjes.

Gebruik en toepassingen

Het jonge blad heeft geen sterke smaak, het allerleukste is om het blad kort te frituren of bakken met veel olie. Het blad zwelt op en wordt knapperig en krokant, vergelijkbaar met zeewier of kroepoek. Een lekker snackje. Het blad verbrandt snel, dus kort bakken/frituren! Verder kan het verse blad in salades of een roerbak/stoofschotel verwerkt worden. Van gedroogde bladeren kan ook thee gezet worden.

De heerlijk geurige wortel is een echte smaakmaker.

Nagelkruidwortels, foto Frank Radder

Door het aromatische eugenol, dat ook in kruidnagel zit, geurt en smaakt zij heerlijk naar kruidnagel met een vleugje kaneel en een bittertje. De wortel geeft een heerlijk aroma aan groenten, in het bijzonder sperziebonen. Ze komt ook tot haar recht in sauzen, siropen, jams en compôte. Zij geeft ook een stevige kruidige smaak aan diverse alcoholische dranken en in een kruidentheemengsel. Zij werd vroeger ook aan bier toegevoegd om de houdbaarheid te vergroten en verzuring tegen te gaan.

De wortel bevat veel tannines (looistoffen) en bitterstoffen, en een etherische olie (eugenol). Er worden vele medicinale eigenschappen toegeschreven aan de wortel. De meest genoemde zijn haar bacteriedodende en ontstekingsremmende werking. Daarnaast schijnt zij buik- en darmkrampen te verlichten en werd zij als vervanger van kinine gebruikt bij het bestrijden van koorts.

Tot slot zijn de kleine gele bloemen een mooie versiering op salade, soep en in ijsblokjes.

Leuke weetjes

Vroeger werd de gedroogde wortel bij kleren bewaard. Zo bleven de kleren lang fris en bleven de motten weg. In het verleden werd de plant als heilig beschouwd en werden aan haar allerlei krachten tegen boze invloeden van buitenaf toegeschreven. Hierdoor werd zij ook wel St benedictus herb genoemd.

Recept

Eekhoorntjesbrood/nagelkruid ijs met gesuikerde nagelkruidwortel

Hoe bereid je de gesuikerde wortel?

1. Snij de wortel in stukken net zo lang als je mooi vind

2. Dip ze in eiwit

3. Rol ze in fijne kristalsuiker

4. Laat ze drogen in een warme ruimte totdat ze knapperig zijn.

Tip: Gebruik hier wel de dikkere centrale delen van de wortel. De kleine worteltjes zijn vaak in elkaar gerommeld en taaier nadat ze zijn gekristalliseerd

Bereiden van het ijs

Ingrediënten:

• 300 ml volle melk
• 6 eierdooiers
• 100 g fijne kristalsuiker
• 300 ml Jersey of Clotted Cream
• 3 volle eetlepels Eekhoorntjesbrood pasta
• 3 a 4 theelepels fijn gemalen poeder van de nagelkruidwortel

Maken van de eekhoorntjesbroodpasta: week een handvol eekhoorntjesbrood met heet water en maak het met een staafmixer/blender tot een papje.

Het ijs maken:

1. Breng de melk tot het kookpunt in een zware sauspan, haal het dan van het vuur.

2. Sla met een garde de eidooier en de suiker door elkaar in een kom, giet de warme melk erdoor en sla met de garde alles door elkaar.

3. Doe het melk/ei/suiker mengsel in de pan en verwarm het vijf minuten op laag vuur, terwijl je continu roert. Laat het niet koken!

4. Haal de pan van het vuur en voeg de “clotted cream” toe, samen met de eekhoorntjesbroodpasta en het nagelkruid.

5. Laat het afkoelen, doe het dan in een ijsmachine totdat het dik is.

6. Plaats het ijs in een bak in de vriezer.

Bron: http://goingwildforaging.blogspot.nl/2014/04/porcini-and-wood-avens-ice-cream.html

Noot van Edwin: Als je een iets minder vette variant wil kun je ook 600 ml melk of amandelmelk gebruiken.

Wortels

De wortel oogst je het best in de late herfst tot het late voorjaar. Volgens sommige bronnen zelfs juist aan het begin van de bloei in mei. Goed schoonmaken en langzaam drogen in donkere goed geventileerde ruimte. Het meest aromatische stuk van de wortel zijn de kleine zijwortels. De grotere dikke wortels zijn houtiger en hebben minder aroma. Als de wortels goed droog zijn, is de geur nog intenser. Het is belangrijk haar luchtdicht te verpakken anders raakt het geur en smaak kwijt.

Oogsten

Bladeren oogst je vóór de bloei, die tussen mei en september plaatsvindt.

Bloemetjes tussen mei en september.

Wortels late herfst tot het late voorjaar.