Brandnetel: verschil tussen versies

Uit Wildpluk wiki
Ga naar: navigatie, zoeken
 
(22 tussenliggende versies door 5 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
Brandnetels hebben brandharen aan de stengel en aan de onderzijde van het blad. Door aanraking breken de toppen van de brandharen af waardoor netelgif wordt afgescheiden, dat bestaat uit mierenzuur en acetylcholine, dat de bloedvaatjes openhoudt (roodkleuring). In de buurt van brandnetels groeit meestal zuring, weegbree, dovenetel of hondsdraf, waarvan het sap helpt om het branderige gevoel te verzachten. De bovengrondse delen van brandnetel zijn rijk aan ijzer, vitamine A en C,en mineralen.
+
[[Bestand:Grote brandnetel.jpg|thumb|300px|De grote brandnetel (''Urtica Dioica'')]] '''Brandnetels''' (''Urtica'') hebben brandharen aan de stengel en aan de onderzijde van het blad. Door aanraking breken de toppen van de brandharen af waardoor netelgif wordt afgescheiden. Netelgif bestaat uit mierenzuur en acetylcholine, dat de bloedvaatjes openhoudt en blaren, branderige plekken en jeuk op de huid veroorzaakt. In de buurt van brandnetels groeit meestal [[zuring]], [[weegbree]], [[dovenetel]] of [[hondsdraf]], waarvan het sap helpt om het branderige gevoel te verzachten. De bovengrondse delen van brandnetel zijn rijk aan ijzer, vitamine A en C, en mineralen. De '''grote brandnetel''' (''Urtica dioica'') kan wel 2,5m hoog worden en heeft een kruipende wortelstok, de '''kleine brandnetel''' (''Urtica urens'') wordt maximaal 50cm hoog en heeft een penwortel.
  
'''Grote brandnetel (Urtica dioica)'''
+
==Toepassingen==
Dit is een overblijvende vaste plant met wortelstokken en een lengte van 30 tot 150 cm. Soms zelfs tot een hoogte van tot 2,5 m. De kruipende wortelstok is rond en de stengel vierkant en evenals de bladeren bezet met brandharen. De planten zijn meestal tweehuizig en hebben dus vrouwelijke of mannelijke bloemen. De bloemtrossen van de grote brandnetel hangen in okselstandige aren. De brandnetel is een windbestuiver. De bloeiwijze van de mannelijke en vrouwelijke plant verschillen van elkaar. De mannelijke planten hebben kortere zijtakken dan de vrouwelijke planten. De zijtakken van de vrouwelijke planten gaan na de bevruchting enigszins hangen. De bloei is van juni tot de herfst. Op de plant komen zowel gewone als brandharen voor. De grote brandnetel komt voor op stikstofrijke, humushoudende grond en vaak op halfbeschaduwde plaatsen.  
+
===Topjes en jonge scheuten===
 +
De topjes en jonge scheuten van de brandnetel kunnen als een soort spinazie gegeten worden. De lange stengels smaken het beste in het voorjaar. Zeer jonge stengels zijn heerlijk als sla. Als je ze met blote handen wilt plukken, kun je dat het beste doen door ze aan de onderkant vast te pakken. De brandhaartjes staan schuin omhoog, en aan de onderkant loop je het minste risico om geprikt te worden. Handschoenen aantrekken is makkelijker en veiliger. De kleine brandnetel is venijniger dan de grote.
  
'''Kleine brandnetel (Urtica urens)'''
+
De stengels en de wortels hebben sterke vezels. Deze worden gebruikt voor het fabriceren van touw en neteldoek.
De kleine brandnetel is een eenjarige plant met een geel-witte penwortel en wordt maximaal 50 cm hoog. De bladeren zijn dun en diep ingezaagd. De planten zijn eenhuizig. De bloemtrosjes in de oksels van de bladeren, met vrouwelijke en mannelijke bloemen, staan voor het grootste deel rechtop of schuin uit. Bloei van mei tot de herfst. Op de plant komen alleen brandharen voor. De kleine brandnetel komt voor op akkerland en op opengewerkte grond in de duinen.  
 
  
==Toepassingen==
+
Om de brandhaartjes voor (bijna) vers gebruik onschadelijk te maken, is het voldoende om de brandnetel kort in kokend water onder te dompelen. Je kunt de stengels ook boven een vuurtje houden, zodra ze een beetje slap worden, zijn de bladeren eetbaar.
De jonge brandnetelstengels en -bladeren van de grote brandnetel kunnen als een soort spinazie gegeten worden. De lange stengels smaken het beste in het voorjaar. Zeer jonge stengels zijn heerlijk als sla.  Ook kan van brandnetels soep gemaakt worden. Verpak vis en vlees in brandnetelbladeren om ze langer fris te houden. Uit de stengel van de grote brandnetel worden vezels gewonnen en verwerkt tot touw en neteldoek (zeef). Trek een heerlijke frisse thee van verse brandnetelbladeren (doe hele verse bladeren in een mooie glazen theepot of theeglas) of droog ze eerst en maak er dan thee van. Zo heb je ook in de winter een verfrissend kopje brandnetelthee.
 
  
==Geneeskrachtige toepassingen==
+
[[Bestand:Brandnetelblad Wies.jpg|thumb|300px|right|Foto Wies Teepe van Eten uit de natuur]]Ook kan van brandnetels soep gemaakt worden. Verpak vis en vlees in brandnetelbladeren om ze langer fris te houden. Trek een heerlijke frisse thee van verse brandnetelbladeren (doe hele verse bladeren in een mooie glazen theepot of theeglas) of droog ze eerst en maak er dan thee van. Zo heb je ook in de winter een verfrissend kopje brandnetelthee.
Door bladeren en stengels in water te weken komt er een geur vrij die uitstekend geschikt is voor de bestrijding van luizen. Verder helpt het sap tegen allerlei haarproblemen, zoals roos, door het in de hoofdhuid te masseren. Gekneusde bladeren kunnen als een kompres worden aangebracht ter verlichting van brandwonden en wonden. De bladeren helpen in de vorm van een gorgeldrank ter verzachting van kiespijn. De plant kan voor medische doeleinden het beste in mei of juni worden verzameld wanneer de bloei aanbreekt en kan dan worden gedroogd.  
 
De brandnetel zit vol voedzame vitamines, mineralen en chlorofyl. Ze verhogen de weerstand en bieden na de lange winter bescherming tegen infecties.  
 
  
 +
'''Verzamelen: maart-juli'''
 +
 +
===Wortels===
 +
De wortels van de brandnetel kunnen gekookt als groente worden gegeten of in een soep worden verwerkt om deze wat body te geven.
  
*Wortel > Sn, Gr
 
 
'''Verzamelen: Hele jaar door'''
 
'''Verzamelen: Hele jaar door'''
  
*Hele plant > Gr, Sn, Th
+
==Leuke weetjes==
'''Verzamelen: maart-juli'''
+
Sinds kort is in Nederlandse steden de '''zuidelijke brandnetel''' (''Urtica membranacea'') te vinden. Deze is vanuit Mediterrane landen als verstekeling meegelift met olijfbomen in kuipen. De bloemen staan in vier lange aren die met een krul naar beneden hangen.
<br />
+
 
<br />
+
Zeker de grote brandnetel is een belangrijke waardplant voor enkele veel voorkomende vlindersoorten. Rupsen van de dagpauwoog, de kleine vos en de atalanta eten zich dik en rond van het blad. De rupsen van de kleine vos bijten eerst de brandharen weg.
 +
 
 +
Bij aanraking breekt de top van de brandharen zodat de prikkelende stof histamine met een scherpe naald door de huid wordt geïnjecteerd.
 +
 
 +
Het bladgroen van de grote brandnetel kan als verfstof voor b.v. camouflagepakken worden gebruikt.
 +
 
 
==Recepten==
 
==Recepten==
'''Brandnetelsoep (6 personen)'''
+
[[Bestand:Brandnetelsoep.jpg|thumb|450px]]
 +
===Brandnetelsoep===
 +
'''Ingrediënten:'''
 +
* Een vergiet vol brandneteltopjes
 +
* 1 ui
 +
* 1 klont roomboter
 +
* 1 aardappel
 +
* 1,5 liter groentenbouillon
 +
* zout en peper
  
25 g boter<br />
+
Zoek een plek waar lekkere sappige brandnetels staan. Doe stevig handschoenen aan. Pak een vergiet. En pluk de brandneteltopjes. Met 4, 6 of 8 blaadjes, hoe jonger hoe meer blaadjes er aan het topje mogen zitten.
1 middelgrote ui, gesnipperd<br />
+
<br>
2 teentjes knoflook, geperst<br />
+
Was het vergiet vol brandneteltopjes (met behulp van tang of handschoen) in ruim koud water. Smoor 1 gesnipperde ui in een klont roomboter, voeg 1 in blokjes gesneden aardappel toe. Laat even glazig worden. Doe er de brandneteltopjes bij met 1,5 liter groentenbouillon. 15 minuten laten koken. Van het vuur afhalen en de staafmixer er door.  Nog 10 minuten zachtjes laten pruttelen en afmaken met zout en peper naar smaak.
400 g aardappelen, geschild en in stukjes<br />
+
<br>
450 g vers geplukte brandnetelbladknoppen (Urtica dioica)<br />
+
Eventueel opdienen met een dotje crème fraîche.
1 l groentebouillon<br />
+
<br>
1,5 dl crème fraîche<br />
+
<br>
versgeraspte nootmuskaat<br />
+
Recept van Ellen Mookhoek van de [http://www.debredemoestuin.nl/ De Brede Moestuin]
zout en versgemalen zwarte peper<br />
+
<br>
<br />
+
<br>
Smelt de boter in een grote pan en fruit daarin de ui en knoflook voor 10 minuten.  
+
===Hartige brandneteltaart===
Voeg de aardappelen en brandnetels toe en bak ze 2 minuten mee. Voeg de bouillon toe en dek de pan af. Breng het geheel aan de kook en laat het 15 minuten zachtjes koken. Laat het afkoelen.<br /> 
+
[[Bestand:Brandneteltaart.JPG|thumb|450px|right|Foto Wies Teepe]]
Pureer de ingrediënten met een staafmixer. Roer de crème fraîche erdoor en breng alles op smaak met wat nootmuskaat, peper en zout. Breng de soep op temperatuur en serveer meteen.<br />
+
'''Ingrediënten:'''
<br />
+
 
'''Brandnetelpesto'''<br />
+
Voor het deeg een volkorenvariant op pâte brisée
150 g jonge brandnetelbladknoppen<br />
+
* 250 gram volkorenmeel
2 teentjes knoflook, fijngesneden<br />
+
* gram boter (voor een veganistische variant gebruik je plantenmargarine)
handvol pijnboompitten<br />
+
* 1 ei (te vervangen door 3 eetlepels havermelk)
ca. 80 ml olijfolie<br />
+
* snufje suiker
wat versgeraspte parmezaan<br />
+
* 3/4 theelepel zout
<br />
+
* 1 eetlepel melk (of havermelk)
Kook de knoppen ca. 2 minuten in water. Giet ze af. Doe de brandnetels in de blender met wat parmezaan, knoflook, pijnboompitten en olijfolie. Pureer dit tot een gladde saus. Serveer bij pasta.  
+
 
 +
Voor de vulling
 +
* 6 eieren
 +
* 200 gram geraspte kaas
 +
* 2 uien gesnipperd
 +
* 1 teentje knoflook
 +
* jong blad van brandnetel
 +
* peper en zout naar smaak
 +
* kruiden als hondsdraf, wilde marjolein, tijm en rozemarijn
 +
* olie
 +
 
 +
Meng en kneed de ingrediënten voor het deeg goed door elkaar. Laat een half uur rusten op een koele plaats. Rol dan uit op een met meel bestoven ondergrond en bekleed de bakvorm ermee.
 +
Was de bladeren en snij ze fijn. Bak ondertussen ui en knoflook langzaam in de olie en voeg de kruiden toe. Laat afkoelen en meng met geraspte kaas en eieren en vul de vorm. Bak ± 40 minuten in een voorverwarmde oven van 175 graden Celsius. Tot de taart goudbruin is.
 +
 
 +
Recept van Wies Teepe van Eten uit de natuur.
 +
 
 +
=== Brandnetelpesto ===
 +
'''Ingrediënten:'''
 +
* 150 g jonge brandnetelbladknoppen<br />
 +
* 2 teentjes knoflook, fijngesneden<br />
 +
* handvol pijnboompitten<br />
 +
* ca. 80 ml olijfolie<br />
 +
* wat versgeraspte parmezaanse kaas<br />
 +
Kook de knoppen ca. 2 minuten in water. Giet ze af. <br>
 +
Doe de brandnetels in de blender met wat parmezaan, knoflook, pijnboompitten en olijfolie. <br>
 +
Pureer dit tot een gladde saus. Serveer bij pasta.  
 
<br />
 
<br />
 
<br />
 
<br />
Bron: James Wong, ''Grow your own drugs. De heilzame werking van planten, vruchten, bloemen en kruiden uit eigen tuin'', 2009, p. 114. <br />
+
Recept van James Wong uit ''Grow your own drugs. De heilzame werking van planten, vruchten, bloemen en kruiden uit eigen tuin''.<br />
  
 
[[Categorie:Hele jaar]]
 
[[Categorie:Hele jaar]]

Huidige versie van 8 mrt 2021 om 12:09

De grote brandnetel (Urtica Dioica)
Brandnetels (Urtica) hebben brandharen aan de stengel en aan de onderzijde van het blad. Door aanraking breken de toppen van de brandharen af waardoor netelgif wordt afgescheiden. Netelgif bestaat uit mierenzuur en acetylcholine, dat de bloedvaatjes openhoudt en blaren, branderige plekken en jeuk op de huid veroorzaakt. In de buurt van brandnetels groeit meestal zuring, weegbree, dovenetel of hondsdraf, waarvan het sap helpt om het branderige gevoel te verzachten. De bovengrondse delen van brandnetel zijn rijk aan ijzer, vitamine A en C, en mineralen. De grote brandnetel (Urtica dioica) kan wel 2,5m hoog worden en heeft een kruipende wortelstok, de kleine brandnetel (Urtica urens) wordt maximaal 50cm hoog en heeft een penwortel.

Toepassingen

Topjes en jonge scheuten

De topjes en jonge scheuten van de brandnetel kunnen als een soort spinazie gegeten worden. De lange stengels smaken het beste in het voorjaar. Zeer jonge stengels zijn heerlijk als sla. Als je ze met blote handen wilt plukken, kun je dat het beste doen door ze aan de onderkant vast te pakken. De brandhaartjes staan schuin omhoog, en aan de onderkant loop je het minste risico om geprikt te worden. Handschoenen aantrekken is makkelijker en veiliger. De kleine brandnetel is venijniger dan de grote.

De stengels en de wortels hebben sterke vezels. Deze worden gebruikt voor het fabriceren van touw en neteldoek.

Om de brandhaartjes voor (bijna) vers gebruik onschadelijk te maken, is het voldoende om de brandnetel kort in kokend water onder te dompelen. Je kunt de stengels ook boven een vuurtje houden, zodra ze een beetje slap worden, zijn de bladeren eetbaar.

Foto Wies Teepe van Eten uit de natuur
Ook kan van brandnetels soep gemaakt worden. Verpak vis en vlees in brandnetelbladeren om ze langer fris te houden. Trek een heerlijke frisse thee van verse brandnetelbladeren (doe hele verse bladeren in een mooie glazen theepot of theeglas) of droog ze eerst en maak er dan thee van. Zo heb je ook in de winter een verfrissend kopje brandnetelthee.

Verzamelen: maart-juli

Wortels

De wortels van de brandnetel kunnen gekookt als groente worden gegeten of in een soep worden verwerkt om deze wat body te geven.

Verzamelen: Hele jaar door

Leuke weetjes

Sinds kort is in Nederlandse steden de zuidelijke brandnetel (Urtica membranacea) te vinden. Deze is vanuit Mediterrane landen als verstekeling meegelift met olijfbomen in kuipen. De bloemen staan in vier lange aren die met een krul naar beneden hangen.

Zeker de grote brandnetel is een belangrijke waardplant voor enkele veel voorkomende vlindersoorten. Rupsen van de dagpauwoog, de kleine vos en de atalanta eten zich dik en rond van het blad. De rupsen van de kleine vos bijten eerst de brandharen weg.

Bij aanraking breekt de top van de brandharen zodat de prikkelende stof histamine met een scherpe naald door de huid wordt geïnjecteerd.

Het bladgroen van de grote brandnetel kan als verfstof voor b.v. camouflagepakken worden gebruikt.

Recepten

Brandnetelsoep.jpg

Brandnetelsoep

Ingrediënten:

  • Een vergiet vol brandneteltopjes
  • 1 ui
  • 1 klont roomboter
  • 1 aardappel
  • 1,5 liter groentenbouillon
  • zout en peper

Zoek een plek waar lekkere sappige brandnetels staan. Doe stevig handschoenen aan. Pak een vergiet. En pluk de brandneteltopjes. Met 4, 6 of 8 blaadjes, hoe jonger hoe meer blaadjes er aan het topje mogen zitten.
Was het vergiet vol brandneteltopjes (met behulp van tang of handschoen) in ruim koud water. Smoor 1 gesnipperde ui in een klont roomboter, voeg 1 in blokjes gesneden aardappel toe. Laat even glazig worden. Doe er de brandneteltopjes bij met 1,5 liter groentenbouillon. 15 minuten laten koken. Van het vuur afhalen en de staafmixer er door. Nog 10 minuten zachtjes laten pruttelen en afmaken met zout en peper naar smaak.
Eventueel opdienen met een dotje crème fraîche.

Recept van Ellen Mookhoek van de De Brede Moestuin

Hartige brandneteltaart

Foto Wies Teepe

Ingrediënten:

Voor het deeg een volkorenvariant op pâte brisée

  • 250 gram volkorenmeel
  • gram boter (voor een veganistische variant gebruik je plantenmargarine)
  • 1 ei (te vervangen door 3 eetlepels havermelk)
  • snufje suiker
  • 3/4 theelepel zout
  • 1 eetlepel melk (of havermelk)

Voor de vulling

  • 6 eieren
  • 200 gram geraspte kaas
  • 2 uien gesnipperd
  • 1 teentje knoflook
  • jong blad van brandnetel
  • peper en zout naar smaak
  • kruiden als hondsdraf, wilde marjolein, tijm en rozemarijn
  • olie

Meng en kneed de ingrediënten voor het deeg goed door elkaar. Laat een half uur rusten op een koele plaats. Rol dan uit op een met meel bestoven ondergrond en bekleed de bakvorm ermee. Was de bladeren en snij ze fijn. Bak ondertussen ui en knoflook langzaam in de olie en voeg de kruiden toe. Laat afkoelen en meng met geraspte kaas en eieren en vul de vorm. Bak ± 40 minuten in een voorverwarmde oven van 175 graden Celsius. Tot de taart goudbruin is.

Recept van Wies Teepe van Eten uit de natuur.

Brandnetelpesto

Ingrediënten:

  • 150 g jonge brandnetelbladknoppen
  • 2 teentjes knoflook, fijngesneden
  • handvol pijnboompitten
  • ca. 80 ml olijfolie
  • wat versgeraspte parmezaanse kaas

Kook de knoppen ca. 2 minuten in water. Giet ze af.
Doe de brandnetels in de blender met wat parmezaan, knoflook, pijnboompitten en olijfolie.
Pureer dit tot een gladde saus. Serveer bij pasta.

Recept van James Wong uit Grow your own drugs. De heilzame werking van planten, vruchten, bloemen en kruiden uit eigen tuin.